Pınarbaşı ilçesi, ilk olarak 1861 yılında Sultan Abdülaziz zamanında Aziziye adıyla Sivas Vilayetine bağlı bir kaza merkezi olmuştur. Bu tarihten önceki idari taksimattaki yeri hakkında tarihi kayıtlarda her hangi bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak ilde tarihi eserlerden birçok devlet ve uç beyliklerinin sınırları içerisinde kaldığı bu beylikler arasındaki mücadelelere sahne olduğu anlaşılmaktadır.

Anadolu Selçuklularının yayılma faaliyetlerine sahne olmuş bir yerdir. Pınarbaşı İlçesinin kuzeybatısında bulunan, Melikgazi adıyla bilinen ve Danişment Gazi oğullarından Emir Gazi ve ailesine ait olduğu tahmin edilen türbe ve mumyalardan, İlçenin bir dönem Danişment beyliği hükümranlığında kaldığı 1178 den sonra bu beyliğin Sultan II. Kılıçarslan'ın baskısıyla Suriye topraklarına çekilmesinden sonra Anadolu Selçuklu Devletinin egemenliğine girdiği tahmin edilmektedir.

İlçe 1861 yılında Sultan Abdülaziz tarafından Sivas iline bağlı olarak “Aziziye” adıyla kurulmuştur. İlçenin kuruluş Kanun sayısı ve tarihi ile ilgili herhangi bir kayda rastlanmamıştır. Cumhuriyetimizin ilanından sonra Şirvan Dağının eteklerindeki kaynak suyundan dolayı Pınarbaşı adını almıştır.

İlçe İç Anadolu Bölgesinin Yukarı Kızılırmak bölümündedir. Yüzölçümü 3328 km2 olan ilçenin rakımı, ilçe merkezinde 1546 m.dir. Kayseri’ye 89 km. uzaklıkta olup, Kuzeyinde Sivas, Batısında Bünyan, Güneyinde Tomarza ve Sarız, Doğusunda Kangal ve Gürün bulunmaktadır. İlçenin merkezinden başlayarak, doğusu 2000 rakımına kadar çıkan Uzunyayla platosu ile kaplıdır.

İlçe merkezi genellikle düz alanda kurulmuş olmakla birlikte bağlı yerleşim yerleri genel olarak dağlık ve engebeli alanlarda bulunmaktadır. Dağlık ve engebeli olan ilçenin Güneydoğusunda Tahtalı sıradağları uzanır. Başlıca akarsuyu, Seyhan nehrinin bir kolu olan Zamantı Çayıdır. Zamantı, Şerefiye köyünün sınırlarında doğmakta, Tomarza sınırından geçerek Seyhan nehrine ulaşmaktadır.

Doğu Anadolu’nun ikliminin karakteri Pınarbaşı’da da hakimdir. Kışları soğuk, yazları kurak ve serindir. Yıllık yağış ortalaması metrekarede 492 kg.dır. İklim özellikleri ile değişken iklim yapısına sahip olduğundan özellikle tarım olumsuz yönde etkilenmektedir.

İlçe, 115 köy ve 28 mezradan oluşmuştur. Merkez, Pazarören ve Kaynar Belediyeleri olmak üzere 3 Belediye teşkilatı ile 146 yerleşim birimi bulunmaktadır.

Köyler dışında 14 mahalleden oluşan ilçe merkezi genellikle düzlükte kurulmuştur. Pınarbaşı’nın idari sınırları 1932 yılında çizilmiş olup, 1945 yılında tescili yapılmıştır.

2000 Yılı Nüfus Sayımı sonuçlarına göre merkez nüfusu 11 876, belde ve köylerin nüfusu 23 551 olup, toplam nüfus 35 427dir. Yıllık nüfus artış hızı şehir merkezinde binde 6.07, köylerde ise -44.70 olup, toplamda ise –30.10 nüfus azalması görülmektedir.

İlçe geçmişten bu yana önemli bir hayvancılık merkezidir. 1950’li yıllara kadar ilçe halkı at yetiştiriciliği yapmıştır. Ancak, Ordunun motorize olmasıyla atçılık yerini Koyun ve Büyükbaş hayvan yetiştiriciliğine bırakmıştır. Ancak iklim şartları itibariyle at yetiştirmeye oldukça uygun olan bu yörede son yıllarda saf kan İngiliz yarış atları yetiştirilmeye başlanmıştır.

Son yıllarda hayvancılıkta; besicilik, koyunculuk ve süt inekçiliğine ağırlık verilmektedir.

Ayrıca ilçede en önemli ekonomik varlıklardan biri de su kaynaklarıdır. İlçedeki sular özellikle alabalık yetiştiriciliği için oldukça elverişlidir.

Buğday, Arpa, Çavdar, Pancar, Nohut, K.Fasulye, Y.Mercimek, Patates, Yonca ve Korunga üretimi yapılmaktadır. Bunun yanı sıra Büyükbaş hayvan, Küçükbaş hayvan üretimi de önemli yer tutmaktadır. Hayvancılık genelde süt besiciliği üzerine gelişme eğilimi göstermektedir. Günlük süt üretimi 100 ton civarındadır. Ayrıca Hilmiye köyünde 1 deve kuşu çiftliği mevcuttur.

İlçedeki mevcut sanayi tesisleri; 3 Un Fabrikası, 1 Halı Fabrikası, 1 Mermer Fabrikası, 1 Et Entegre Tesisi (Kapalı), 1 Kaynar Kasabası T. Kalkınma Vakfı’na ait süt işletme tesisi, 8 Alabalık üretme çiftliği, 3 Krom madeni işletmeciliği mevcuttur. Mermer üretimi de yapılmaktadır. Karakuyu Köyünde 2000 yılında Tarımsal Kalkınma Kooperatifi kurulmuştur.

İlçede Organize Sanayi Bölgesinin yer seçimi yapılmış olup, kurulma aşamasındadır.

İlçe merkezinde ve Köylerindeki birçok evde halı ve kilim tezgahları mevcuttur. Buralarda özel sektör adına halı ve kilim dokunmaktadır.

İlçe merkezi 1687, belde ve köyler 5685 haneden oluşmuştur. Merkezde toplam 120 kamu konutu bulunmaktadır.

Köylerdeki konutlar taştan yığma yapı özelliğindedir. Pınarbaşı’nda Vatandaşlar arasında sosyal gerilimler yoktur. Devletle vatandaş arasındaki ilişkiler iyi düzeydedir. İlçede tiyatro, sinema gibi kültürel etkinliklerin yapılabileceği yerler bulunmamaktadır. İlçede amatör futbol liginde faaliyet gösteren bir spor kulübü ve bir futbol sahası vardır. İlçede okuma yazma oranı % 93 ’tür.

İlçe sürekli göç vermektedir. Bunun nedeni yeterli istihdam sahasının olmaması ve eğitimle ilgili eksiklikler göçün başlıca sebepleridir. İlçe Halk Kütüphanesi Özel İdare binasında faaliyetlerini sürdürmektedir.

Sanayisi gelişmediğinden, ilçe genelinde işsizlik fazla olup, bu durum ilçeden dışarıya göçün en önemli